زمان تقریبی مطالعه: 11 دقیقه
 

زمینه‌های عمل صالح (قرآن)





زمينه‌هاى عمل صالح‌ با توجه به آیات قرآن عبارتند از:


۱ - امتحان‌



امتحان آدميان از ناحيه خدا، راهى براى ظهور عمل صالح از آنان:
«إِنَّا جَعَلْنا ما عَلَى الْأَرْضِ زِينَةً لَها لِنَبْلُوَهُمْ أَيُّهُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا؛ما آنچه را روى زمین است زينت آن قرارداديم، تا آنها را بيازماييم كه كدام يك داراى بهترين عمل هستند.»

۲ - ايمان‌



ایمان با عمل صالح، داراى رابطه تنگاتنگ و تأثير متقابل:
«... الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ‌ ...؛... به كسانى كه ايمان آورده، و كارهاى شايسته انجام داده‌اند، ....» نيز--) .

۳ - بشارت‌



نقش بشارت، در روى آوردن انسان به عمل صالح:
۱. «وَ بَشِّرِ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أَنَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ كُلَّما رُزِقُوا مِنْها مِنْ ثَمَرَةٍ رِزْقاً قالُوا هذَا الَّذِي رُزِقْنا مِنْ قَبْلُ وَ أُتُوا بِهِ مُتَشابِهاً وَ لَهُمْ فِيها أَزْواجٌ مُطَهَّرَةٌ وَ هُمْ فِيها خالِدُونَ؛به كسانى كه ايمان آورده، و كارهاى شايسته انجام داده‌اند، بشارت ده كه باغهايى بهشتى براى آنهاست كه نهرها از پاى درختانش جاريست. هر زمان كه ميوه‌اى از آن، روزى آنان شود، مى‌گويند: اين همان است كه قبلًا به ما روزى داده شده بود. (ولى اينها چقدر از آنها بهتر و عاليتر است.) وميوه‌هايى كه براى آنها آورده مى‌شود، همه ازنظرخوبى و زيبايى يكسانند. و براى آنان همسرانى پاكيزه است، و جاودانه در آن خواهند بود.»
۲. «وَ ما نُرْسِلُ الْمُرْسَلِينَ إِلَّا مُبَشِّرِينَ وَ مُنْذِرِينَ فَمَنْ آمَنَ وَ أَصْلَحَ فَلا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ؛ما پيامبران را، جز بعنوان بشارت‌دهنده و بيم‌دهنده، نمى‌فرستيم؛ كسانى كه ايمان بياورند و عمل صالح انجام دهند، نه ترسى بر آنهاست و نه اندوهگين مى‌شوند.»
۳. «إِنَّ هذَا الْقُرْآنَ يَهْدِي لِلَّتِي هِيَ أَقْوَمُ وَ يُبَشِّرُ الْمُؤْمِنِينَ الَّذِينَ يَعْمَلُونَ الصَّالِحاتِ أَنَّ لَهُمْ أَجْراً كَبِيراً؛اين قرآن، به راهى كه استوارترين راههاست، هدایت مى‌كند؛ و به مؤمنانى كه كارهاى شايسته انجام مى‌دهند، بشارت مى‌دهد كه براى آنهاپاداش بزرگى است.»
۴. «قَيِّماً لِيُنْذِرَ بَأْساً شَدِيداً مِنْ لَدُنْهُ وَ يُبَشِّرَ الْمُؤْمِنِينَ الَّذِينَ يَعْمَلُونَ الصَّالِحاتِ أَنَّ لَهُمْ أَجْراً حَسَناً؛در حالى كه پايدار و بر پا دارنده ديگر كتب آسمانى است؛ تا از جانب او بدكاران را از عذاب شديدى بترساند؛ و مؤمنانى را كه كارهاى شايسته انجام مى‌دهند، بشارت دهد كه پاداش نيكويى براى آنهاست.»
۵. «ذلِكَ الَّذِي يُبَشِّرُ اللَّهُ عِبادَهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى‌ وَ مَنْ يَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فِيها حُسْناً إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ شَكُورٌ؛اين همان چيزى است كه خداوند بندگانش را كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام داده‌اند به آن نويد مى‌دهد. بگو: من هيچگونه اجر و پاداشى از شما بر اين دعوت درخواست نمى‌كنم جز دوست داشتن نزديكانم (اهل بيتم‌)؛ و هر كس كار نيكى انجام دهد، بر نيكى‌اش مى‌افزاييم؛ چرا كه خداوند آمرزنده و قدردان است»

۴ - بصيرت‌



نقش بصیرت، در روى‌آورى انسان به انجام دادن عمل صالح:
«وَ لَوْ تَرى‌ إِذِ الْمُجْرِمُونَ ناكِسُوا رُؤُسِهِمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ رَبَّنا أَبْصَرْنا وَ سَمِعْنا فَارْجِعْنا نَعْمَلْ صالِحاً إِنَّا مُوقِنُونَ؛و اگر ببينى مجرمان را هنگامى كه در پيشگاه پروردگارشان سر به زير افكنده، (و مى‌گويند): پروردگارا! آنچه وعده كرده بودى ديديم و شنيديم؛ ما را بازگردان تا كار شايسته انجام دهيم؛ ما به قیامت يقين داريم.»

۵ - پاداش خدا



توجّه به پاداش الهی، عامل توفیق انسان براى اداى تكاليف الهى و عمل صالح
[۷۱] برای توضیح بیشتر به مقاله پاداش‌ (قرآن) رجوع شود.
:
«وَ صَدَّقَ بِالْحُسْنى‌ • فَسَنُيَسِّرُهُ لِلْيُسْرى‌؛و جزاى نيك الهى را تصديق كند، ما او را در مسير آسانى قرار مى‌دهيم.»
مقصود از «حسنى‌» وعده‌های الهی به ثواب و منظور از «فسنيسّره لليسرى‌» توفيق انجام دادن عمل صالح است.

۶ - توجّه به علم خدا



توجّه به آگاهی خداوند از عمل انسان، زمينه‌اى براى انجام دادن عمل صالح از سوى وى
[۷۶] برای توضیح بیشتر به مقاله نظارت بر عمل‌ (قرآن) رجوع شود.
:
۱. «الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَعْلُوماتٌ فَمَنْ فَرَضَ فِيهِنَّ الْحَجَّ فَلا رَفَثَ وَ لا فُسُوقَ وَ لا جِدالَ فِي الْحَجِّ وَ ما تَفْعَلُوا مِنْ خَيْرٍ يَعْلَمْهُ اللَّهُ وَ تَزَوَّدُوا فَإِنَّ خَيْرَ الزَّادِ التَّقْوى‌ وَ اتَّقُونِ يا أُولِي الْأَلْبابِ؛حجّ، در ماههاى معينى است. و كسانى كه با بستن احرام، در اين ماه‌ها حجّ را بر خود فرض كرده‌اند، بايد بدانند كه در حجّ، آمیزش جنسی، و گناه و جدال، روا نيست و هر كار نيكى انجام دهيد، خدا آن را مى‌داند. و زاد و توشه تهيه كنيد، و بهترين زاد و توشه، پرهیزگاری است. و از مخالفت من بپرهيزيد اى خردمندان
۲. «يَسْئَلُونَكَ ما ذا يُنْفِقُونَ قُلْ ما أَنْفَقْتُمْ مِنْ خَيْرٍ فَلِلْوالِدَيْنِ وَ الْأَقْرَبِينَ وَ الْيَتامى‌ وَ الْمَساكِينِ وَ ابْنِ السَّبِيلِ وَ ما تَفْعَلُوا مِنْ خَيْرٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلِيمٌ؛از تو سؤال مى‌كنند چه چيز انفاق كنند؟ بگو: هر خير و نيكى و سرمايه سودمند مادّى و معنوى كه انفاق مى‌كنيد، بايد براى پدر و مادر و خویشاوندان و یتیمان و مستمندان و درماندگان در سفر باشد. و هركار خيرى كه انجام دهيد، خداوند از آن آگاه‌است. (و پاداش شما محفوظ خواهد بود).»
۳. «هُمْ دَرَجاتٌ عِنْدَ اللَّهِ وَ اللَّهُ بَصِيرٌ بِما يَعْمَلُونَ؛هر يك از آنان، درجه و مقامى در پيشگاه خدا دارند؛ وخداوند به آنچه انجام مى‌دهند، بيناست.»
۴. «وَ يَسْتَفْتُونَكَ فِي النِّساءِ قُلِ اللَّهُ يُفْتِيكُمْ فِيهِنَّ وَ ما يُتْلى‌ عَلَيْكُمْ فِي الْكِتابِ فِي يَتامَى النِّساءِ اللَّاتِي لا تُؤْتُونَهُنَّ ما كُتِبَ لَهُنَّ وَ تَرْغَبُونَ أَنْ تَنْكِحُوهُنَّ وَ الْمُسْتَضْعَفِينَ مِنَ الْوِلْدانِ وَ أَنْ تَقُومُوا لِلْيَتامى‌ بِالْقِسْطِ وَ ما تَفْعَلُوا مِنْ خَيْرٍ فَإِنَّ اللَّهَ كانَ بِهِ عَلِيماً • وَ إِنِ امْرَأَةٌ خافَتْ مِنْ بَعْلِها نُشُوزاً أَوْ إِعْراضاً فَلا جُناحَ عَلَيْهِما أَنْ يُصْلِحا بَيْنَهُما صُلْحاً وَ الصُّلْحُ خَيْرٌ وَ أُحْضِرَتِ الْأَنْفُسُ الشُّحَّ وَ إِنْ تُحْسِنُوا وَ تَتَّقُوا فَإِنَّ اللَّهَ كانَ بِما تَعْمَلُونَ خَبِيراً؛ از تو درباره حكم و حقوق زنان سؤال مى‌كنند؛ بگو: خداوند درباره آنان به شما پاسخ مى‌دهد و آنچه در قرآن درباره زنان يتيمى كه حقوقشان را به آنها نمى‌دهيد و مى‌خواهيد با آنها ازدواج كنيد، و نيز آنچه درباره كودكان صغير و ناتوان براى شما بيان شده است، بخشى از سفارشهاى خدا در اين زمينه است؛ و به شما سفارش مى‌كند كه با يتيمان به عدالت رفتار كنيد. و هر كار نيكى انجام مى‌دهيد، خداوند از آن آگاه است (و به شما پاداش شايسته مى‌دهد) و اگر زنى، از سركشى و ناسازگارى يا بى اعتنايى شوهرش، بيم داشته باشد، مانعى ندارد با هم به گونه‌اى صلح كنند و از پاره‌اى از حقوق خود، بخاطر صلح، صرف‌نظر نمايند. و صلح، بهتر است؛ اگر چه بسيارى از مردم طبق هواى نفسشان، در اين گونه موارد بخل مى‌ورزند. و گذشت ندارند و اگر نیکی و گذشت كنيد و پرهيزگارى پيشه سازيد، خداوند به آنچه انجام مى‌دهيد، آگاه است (و پاداش شايسته به شما خواهد داد).»
۵. «فَمَنْ يَعْمَلْ مِنَ الصَّالِحاتِ وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَلا كُفْرانَ لِسَعْيِهِ وَ إِنَّا لَهُ كاتِبُونَ؛و هر كس عمل شايسته‌اى به جا آورد، در حالى كه ايمان داشته باشد، كوشش او بدون پاداش نخواهد بود؛ و ما اعمال او را براى پاداش مى‌نويسيم.»
۶. «يا أَيُّهَا الرُّسُلُ كُلُوا مِنَ الطَّيِّباتِ وَ اعْمَلُوا صالِحاً إِنِّي بِما تَعْمَلُونَ عَلِيمٌ؛اى پيامبران! از غذاهاى پاكيزه بخوريد، و عمل صالح انجام دهيد، كه من به آنچه انجام مى‌دهيد دانا هستم.»
۷. «أَنِ اعْمَلْ سابِغاتٍ وَ قَدِّرْ فِي السَّرْدِ وَ اعْمَلُوا صالِحاً إِنِّي بِما تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ؛و به او گفتيم: زره‌های كامل و فراخ بساز، و حلقه‌ها را به اندازه و متناسب كن. و عمل صالح به جا آوريد كه من به آنچه انجام مى‌دهيد بينا هستم.»

۷ - رسالت انبيا



نقش رسالت انبیا، در نيل انسانها به ايمان و عمل صالح:
۱. «وَ ما نُرْسِلُ الْمُرْسَلِينَ إِلَّا مُبَشِّرِينَ وَ مُنْذِرِينَ فَمَنْ آمَنَ وَ أَصْلَحَ فَلا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ؛ما پيامبران را، جز بعنوان بشارت‌دهنده و بيم‌دهنده، نمى‌فرستيم؛ كسانى كه ايمان بياورند و عمل صالح انجام دهند، نه ترسى بر آنهاست و نه اندوهگين مى‌شوند.»
۲. «يا بَنِي آدَمَ إِمَّا يَأْتِيَنَّكُمْ رُسُلٌ مِنْكُمْ يَقُصُّونَ عَلَيْكُمْ آياتِي فَمَنِ اتَّقى‌ وَ أَصْلَحَ فَلا خَوْفٌ‌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ؛اى فرزندان آدم! اگر پيامبرانى از خود شما به سراغتان بيايند كه آيات مرا براى شما بازگو كنند، از آنها پيروى كنيد؛ كسانى كه پرهيزگارى پيشه كنند و عمل صالح انجام دهند، نه ترسى بر آنهاست و نه اندوهگين مى‌شوند.»

۸ - ياد مرگ‌



ياد مرگ، زمينه‌ساز انجام دادن عمل صالح از سوى انسان:
«وَ أَنْفِقُوا مِنْ ما رَزَقْناكُمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ يَأْتِيَ أَحَدَكُمُ الْمَوْتُ فَيَقُولَ رَبِّ لَوْ لا أَخَّرْتَنِي إِلى‌ أَجَلٍ قَرِيبٍ فَأَصَّدَّقَ وَ أَكُنْ مِنَ الصَّالِحِينَ؛و از آنچه به شما روزى داده‌ايم انفاق كنيد، پيش از آن‌كه مرگ يكى از شما فرا رسد و بگويد: پروردگارا! چرا مرگِ مرا مدّت كمى به تأخير نينداختى تا در راه تو صدقه دهم و از صالحان باشم؟!»
مقصود از «اكن من الصّالحين» قرار گرفتن در زمره اهل‌عمل صالح است.

۹ - عناوین مرتبط



اصلاح عمل (قرآن)، عوامل اصلاح عمل‌.

۱۰ - پانویس


 
۱. کهف/سوره۱۸، آیه۷.    
۲. بقره/سوره۲، آیه۲۵.    
۳. بقره/سوره۲، آیه۶۲۵.    
۴. بقره/سوره۲، آیه۸۲.    
۵. بقره/سوره۲، آیه۲۷۷.    
۶. آل‌عمران/سوره۳، آیه۵۷.    
۷. نساء/سوره۴، آیه۸۷.    
۸. نساء/سوره۴، آیه۱۲۲.    
۹. نساء/سوره۴، آیه۱۷۳.    
۱۰. مائده/سوره۵، آیه۹.    
۱۱. مائده/سوره۵، آیه۶۹.    
۱۲. مائده/سوره۵، آیه۹۳.    
۱۳. اعراف/سوره۷، آیه۴۲.    
۱۴. اعراف/سوره۷، آیه۱۵۳.    
۱۵. یونس/سوره۱۰، آیه۴.    
۱۶. یونس/سوره۱۰، آیه۹.    
۱۷. هود/سوره۱۱، آیه۲۳.    
۱۸. رعد/سوره۱۳، آیه۲۹.    
۱۹. ابراهیم/سوره۱۴، آیه۲۳.    
۲۰. کهف/سوره۱۸، آیه۳۰.    
۲۱. کهف/سوره۱۸، آیه۸۸.    
۲۲. کهف/سوره۱۸، آیه۱۰۷.    
۲۳. مریم/سوره۱۹، آیه۶۰.    
۲۴. مریم/سوره۱۹، آیه۹۶.    
۲۵. طه/سوره۲۰، آیه۷۵.    
۲۶. طه/سوره۲۰، آیه۸۲.    
۲۷. حج/سوره۲۲، آیه۱۴.    
۲۸. حج/سوره۲۲، آیه۲۳.    
۲۹. حج/سوره۲۲، آیه۵۰.    
۳۰. حج/سوره۲۲، آیه۵۶.    
۳۱. نور/سوره۲۴، آیه۵۵.    
۳۲. فرقان/سوره۲۵، آیه۷۰.    
۳۳. فرقان/سوره۲۵، آیه۷۱.    
۳۴. شعراء/سوره۲۶، آیه۲۲۷.    
۳۵. قصص/سوره۲۸، آیه۶۷.    
۳۶. قصص/سوره۲۸، آیه۸۰.    
۳۷. عنکبوت/سوره۲۹، آیه۷.    
۳۸. عنکبوت/سوره۲۹، آیه۹.    
۳۹. عنکبوت/سوره۲۹، آیه۵۸.    
۴۰. روم/سوره۳۰، آیه۱۵.    
۴۱. روم/سوره۳۰، آیه۴۵.    
۴۲. لقمان/سوره۳۱، آیه۸.    
۴۳. سجده/سوره۳۲، آیه۱۹.    
۴۴. سبأ/سوره۳۴، آیه۴.    
۴۵. سبأ/سوره۳۴، آیه۳۷.    
۴۶. فاطر/سوره۳۵، آیه۷.    
۴۷. ص/سوره۳۸، آیه۲۴.    
۴۸. ص/سوره۳۸، آیه۲۸.    
۴۹. غافر/سوره۴۰، آیه۴۰.    
۵۰. غافر/سوره۴۰، آیه۵۸.    
۵۱. فصلت/سوره۴۱، آیه۸.    
۵۲. شوری/سوره۴۲، آیه۲۲.    
۵۳. شوری/سوره۴۲، آیه۲۳.    
۵۴. شوری/سوره۴۲، آیه۲۶.    
۵۵. جاثیه/سوره۴۵، آیه۲۱.    
۵۶. جاثیه/سوره۴۵، آیه۳۰.    
۵۷. محمّد/سوره۴۷، آیه۲.    
۵۸. محمّد/سوره۴۷، آیه۱۲.    
۵۹. فتح/سوره۴۸، آیه۲۹.    
۶۰. طلاق/سوره۶۵، آیه۱۱.    
۶۱. انشقاق/سوره۸۴، آیه۲۵.    
۶۲. بروج/سوره۸۵، آیه۱۱.    
۶۳. بیّنه/سوره۹۸، آیه۷.    
۶۴. عصر/سوره۱۰۳، آیه۳.    
۶۵. بقره/سوره۲، آیه۲۵.    
۶۶. انعام/سوره۶، آیه۴۸.    
۶۷. اسراء/سوره۱۷، آیه۹.    
۶۸. کهف/سوره۱۸، آیه۲.    
۶۹. شوری/سوره۴۲، آیه۲۳.    
۷۰. سجده/سوره۳۲، آیه۱۲.    
۷۱. برای توضیح بیشتر به مقاله پاداش‌ (قرآن) رجوع شود.
۷۲. لیل/سوره۹۲، آیه۶.    
۷۳. لیل/سوره۹۲، آیه۷.    
۷۴. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۲۰، ص ۳۰۳.    
۷۵. قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لاحکام القرآن، ج ۲۰، ص ۸۳.    
۷۶. برای توضیح بیشتر به مقاله نظارت بر عمل‌ (قرآن) رجوع شود.
۷۷. بقره/سوره۲، آیه۱۹۷.    
۷۸. بقره/سوره۲، آیه۲۱۵.    
۷۹. آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۶۳.    
۸۰. نساء/سوره۴، آیه۱۲۷.    
۸۱. نساء/سوره۴، آیه۱۲۸.    
۸۲. انبیاء/سوره۲۱، آیه۹۴.    
۸۳. مؤمنون/سوره۲۳، آیه۵۱.    
۸۴. سبأ/سوره۳۴، آیه۱۱.    
۸۵. انعام/سوره۶، آیه۴۸.    
۸۶. اعراف/سوره۷، آیه۳۵.    
۸۷. منافقون/سوره۶۳، آیه۱۰.    
۸۸. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۱۰، ص ۴۴۵.    


۱۱ - منبع


مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۲۱، ص۲۶۹، برگرفته از مقاله «زمینه‌های عمل صالح».    


رده‌های این صفحه : عمل صالح | موضوعات قرآنی




آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.