زمینه‌های عمل صالح (قرآن)زمينه‌هاى عمل صالح با توجه به آیات قرآن عبارتند از: ۱ - امتحانامتحان آدميان از ناحيه خدا، راهى براى ظهور عمل صالح از آنان: «إِنَّا جَعَلْنا ما عَلَى الْأَرْضِ زِينَةً لَها لِنَبْلُوَهُمْ أَيُّهُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا؛ما آنچه را روى زمین است زينت آن قرارداديم، تا آنها را بيازماييم كه كدام يك داراى بهترين عمل هستند.» ۲ - ايمانایمان با عمل صالح، داراى رابطه تنگاتنگ و تأثير متقابل: «... الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ ...؛... به كسانى كه ايمان آورده، و كارهاى شايسته انجام داده‌اند، ....» نيز--) . ۳ - بشارتنقش بشارت، در روى آوردن انسان به عمل صالح: ۱. «وَ بَشِّرِ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أَنَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ كُلَّما رُزِقُوا مِنْها مِنْ ثَمَرَةٍ رِزْقاً قالُوا هذَا الَّذِي رُزِقْنا مِنْ قَبْلُ وَ أُتُوا بِهِ مُتَشابِهاً وَ لَهُمْ فِيها أَزْواجٌ مُطَهَّرَةٌ وَ هُمْ فِيها خالِدُونَ؛به كسانى كه ايمان آورده، و كارهاى شايسته انجام داده‌اند، بشارت ده كه باغهايى بهشتى براى آنهاست كه نهرها از پاى درختانش جاريست. هر زمان كه ميوه‌اى از آن، روزى آنان شود، مى‌گويند: اين همان است كه قبلًا به ما روزى داده شده بود. (ولى اينها چقدر از آنها بهتر و عاليتر است.) وميوه‌هايى كه براى آنها آورده مى‌شود، همه ازنظرخوبى و زيبايى يكسانند. و براى آنان همسرانى پاكيزه است، و جاودانه در آن خواهند بود.» ۲. «وَ ما نُرْسِلُ الْمُرْسَلِينَ إِلَّا مُبَشِّرِينَ وَ مُنْذِرِينَ فَمَنْ آمَنَ وَ أَصْلَحَ فَلا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ؛ما پيامبران را، جز بعنوان بشارت‌دهنده و بيم‌دهنده، نمى‌فرستيم؛ كسانى كه ايمان بياورند و عمل صالح انجام دهند، نه ترسى بر آنهاست و نه اندوهگين مى‌شوند.» ۳. «إِنَّ هذَا الْقُرْآنَ يَهْدِي لِلَّتِي هِيَ أَقْوَمُ وَ يُبَشِّرُ الْمُؤْمِنِينَ الَّذِينَ يَعْمَلُونَ الصَّالِحاتِ أَنَّ لَهُمْ أَجْراً كَبِيراً؛اين قرآن، به راهى كه استوارترين راههاست، هدایت مى‌كند؛ و به مؤمنانى كه كارهاى شايسته انجام مى‌دهند، بشارت مى‌دهد كه براى آنهاپاداش بزرگى است.» ۴. «قَيِّماً لِيُنْذِرَ بَأْساً شَدِيداً مِنْ لَدُنْهُ وَ يُبَشِّرَ الْمُؤْمِنِينَ الَّذِينَ يَعْمَلُونَ الصَّالِحاتِ أَنَّ لَهُمْ أَجْراً حَسَناً؛در حالى كه پايدار و بر پا دارنده ديگر كتب آسمانى است؛ تا از جانب او بدكاران را از عذاب شديدى بترساند؛ و مؤمنانى را كه كارهاى شايسته انجام مى‌دهند، بشارت دهد كه پاداش نيكويى براى آنهاست.» ۵. «ذلِكَ الَّذِي يُبَشِّرُ اللَّهُ عِبادَهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى وَ مَنْ يَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فِيها حُسْناً إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ شَكُورٌ؛اين همان چيزى است كه خداوند بندگانش را كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام داده‌اند به آن نويد مى‌دهد. بگو: من هيچگونه اجر و پاداشى از شما بر اين دعوت درخواست نمى‌كنم جز دوست داشتن نزديكانم (اهل بيتم)؛ و هر كس كار نيكى انجام دهد، بر نيكى‌اش مى‌افزاييم؛ چرا كه خداوند آمرزنده و قدردان است» ۴ - بصيرتنقش بصیرت، در روى‌آورى انسان به انجام دادن عمل صالح: «وَ لَوْ تَرى إِذِ الْمُجْرِمُونَ ناكِسُوا رُؤُسِهِمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ رَبَّنا أَبْصَرْنا وَ سَمِعْنا فَارْجِعْنا نَعْمَلْ صالِحاً إِنَّا مُوقِنُونَ؛و اگر ببينى مجرمان را هنگامى كه در پيشگاه پروردگارشان سر به زير افكنده، (و مى‌گويند): پروردگارا! آنچه وعده كرده بودى ديديم و شنيديم؛ ما را بازگردان تا كار شايسته انجام دهيم؛ ما به قیامت يقين داريم.» ۵ - پاداش خداتوجّه به پاداش الهی، عامل توفیق انسان براى اداى تكاليف الهى و عمل صالح [۷۱]
برای توضیح بیشتر به مقاله پاداش (قرآن) رجوع شود.
:«وَ صَدَّقَ بِالْحُسْنى • فَسَنُيَسِّرُهُ لِلْيُسْرى؛و جزاى نيك الهى را تصديق كند، ما او را در مسير آسانى قرار مى‌دهيم.» مقصود از «حسنى» وعده‌های الهی به ثواب و منظور از «فسنيسّره لليسرى» توفيق انجام دادن عمل صالح است. ۶ - توجّه به علم خداتوجّه به آگاهی خداوند از عمل انسان، زمينه‌اى براى انجام دادن عمل صالح از سوى وى [۷۶]
برای توضیح بیشتر به مقاله نظارت بر عمل (قرآن) رجوع شود.
:۱. «الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَعْلُوماتٌ فَمَنْ فَرَضَ فِيهِنَّ الْحَجَّ فَلا رَفَثَ وَ لا فُسُوقَ وَ لا جِدالَ فِي الْحَجِّ وَ ما تَفْعَلُوا مِنْ خَيْرٍ يَعْلَمْهُ اللَّهُ وَ تَزَوَّدُوا فَإِنَّ خَيْرَ الزَّادِ التَّقْوى وَ اتَّقُونِ يا أُولِي الْأَلْبابِ؛حجّ، در ماههاى معينى است. و كسانى كه با بستن احرام، در اين ماه‌ها حجّ را بر خود فرض كرده‌اند، بايد بدانند كه در حجّ، آمیزش جنسی، و گناه و جدال، روا نيست و هر كار نيكى انجام دهيد، خدا آن را مى‌داند. و زاد و توشه تهيه كنيد، و بهترين زاد و توشه، پرهیزگاری است. و از مخالفت من بپرهيزيد اى خردمندان!» ۲. «يَسْئَلُونَكَ ما ذا يُنْفِقُونَ قُلْ ما أَنْفَقْتُمْ مِنْ خَيْرٍ فَلِلْوالِدَيْنِ وَ الْأَقْرَبِينَ وَ الْيَتامى وَ الْمَساكِينِ وَ ابْنِ السَّبِيلِ وَ ما تَفْعَلُوا مِنْ خَيْرٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلِيمٌ؛از تو سؤال مى‌كنند چه چيز انفاق كنند؟ بگو: هر خير و نيكى و سرمايه سودمند مادّى و معنوى كه انفاق مى‌كنيد، بايد براى پدر و مادر و خویشاوندان و یتیمان و مستمندان و درماندگان در سفر باشد. و هركار خيرى كه انجام دهيد، خداوند از آن آگاه‌است. (و پاداش شما محفوظ خواهد بود).» ۳. «هُمْ دَرَجاتٌ عِنْدَ اللَّهِ وَ اللَّهُ بَصِيرٌ بِما يَعْمَلُونَ؛هر يك از آنان، درجه و مقامى در پيشگاه خدا دارند؛ وخداوند به آنچه انجام مى‌دهند، بيناست.» ۴. «وَ يَسْتَفْتُونَكَ فِي النِّساءِ قُلِ اللَّهُ يُفْتِيكُمْ فِيهِنَّ وَ ما يُتْلى عَلَيْكُمْ فِي الْكِتابِ فِي يَتامَى النِّساءِ اللَّاتِي لا تُؤْتُونَهُنَّ ما كُتِبَ لَهُنَّ وَ تَرْغَبُونَ أَنْ تَنْكِحُوهُنَّ وَ الْمُسْتَضْعَفِينَ مِنَ الْوِلْدانِ وَ أَنْ تَقُومُوا لِلْيَتامى بِالْقِسْطِ وَ ما تَفْعَلُوا مِنْ خَيْرٍ فَإِنَّ اللَّهَ كانَ بِهِ عَلِيماً • وَ إِنِ امْرَأَةٌ خافَتْ مِنْ بَعْلِها نُشُوزاً أَوْ إِعْراضاً فَلا جُناحَ عَلَيْهِما أَنْ يُصْلِحا بَيْنَهُما صُلْحاً وَ الصُّلْحُ خَيْرٌ وَ أُحْضِرَتِ الْأَنْفُسُ الشُّحَّ وَ إِنْ تُحْسِنُوا وَ تَتَّقُوا فَإِنَّ اللَّهَ كانَ بِما تَعْمَلُونَ خَبِيراً؛ از تو درباره حكم و حقوق زنان سؤال مى‌كنند؛ بگو: خداوند درباره آنان به شما پاسخ مى‌دهد و آنچه در قرآن درباره زنان يتيمى كه حقوقشان را به آنها نمى‌دهيد و مى‌خواهيد با آنها ازدواج كنيد، و نيز آنچه درباره كودكان صغير و ناتوان براى شما بيان شده است، بخشى از سفارشهاى خدا در اين زمينه است؛ و به شما سفارش مى‌كند كه با يتيمان به عدالت رفتار كنيد. و هر كار نيكى انجام مى‌دهيد، خداوند از آن آگاه است (و به شما پاداش شايسته مى‌دهد) و اگر زنى، از سركشى و ناسازگارى يا بى اعتنايى شوهرش، بيم داشته باشد، مانعى ندارد با هم به گونه‌اى صلح كنند و از پاره‌اى از حقوق خود، بخاطر صلح، صرف‌نظر نمايند. و صلح، بهتر است؛ اگر چه بسيارى از مردم طبق هواى نفسشان، در اين گونه موارد بخل مى‌ورزند. و گذشت ندارند و اگر نیکی و گذشت كنيد و پرهيزگارى پيشه سازيد، خداوند به آنچه انجام مى‌دهيد، آگاه است (و پاداش شايسته به شما خواهد داد).» ۵. «فَمَنْ يَعْمَلْ مِنَ الصَّالِحاتِ وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَلا كُفْرانَ لِسَعْيِهِ وَ إِنَّا لَهُ كاتِبُونَ؛و هر كس عمل شايسته‌اى به جا آورد، در حالى كه ايمان داشته باشد، كوشش او بدون پاداش نخواهد بود؛ و ما اعمال او را براى پاداش مى‌نويسيم.» ۶. «يا أَيُّهَا الرُّسُلُ كُلُوا مِنَ الطَّيِّباتِ وَ اعْمَلُوا صالِحاً إِنِّي بِما تَعْمَلُونَ عَلِيمٌ؛اى پيامبران! از غذاهاى پاكيزه بخوريد، و عمل صالح انجام دهيد، كه من به آنچه انجام مى‌دهيد دانا هستم.» ۷. «أَنِ اعْمَلْ سابِغاتٍ وَ قَدِّرْ فِي السَّرْدِ وَ اعْمَلُوا صالِحاً إِنِّي بِما تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ؛و به او گفتيم: زره‌های كامل و فراخ بساز، و حلقه‌ها را به اندازه و متناسب كن. و عمل صالح به جا آوريد كه من به آنچه انجام مى‌دهيد بينا هستم.» ۷ - رسالت انبيانقش رسالت انبیا، در نيل انسانها به ايمان و عمل صالح: ۱. «وَ ما نُرْسِلُ الْمُرْسَلِينَ إِلَّا مُبَشِّرِينَ وَ مُنْذِرِينَ فَمَنْ آمَنَ وَ أَصْلَحَ فَلا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ؛ما پيامبران را، جز بعنوان بشارت‌دهنده و بيم‌دهنده، نمى‌فرستيم؛ كسانى كه ايمان بياورند و عمل صالح انجام دهند، نه ترسى بر آنهاست و نه اندوهگين مى‌شوند.» ۲. «يا بَنِي آدَمَ إِمَّا يَأْتِيَنَّكُمْ رُسُلٌ مِنْكُمْ يَقُصُّونَ عَلَيْكُمْ آياتِي فَمَنِ اتَّقى وَ أَصْلَحَ فَلا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ؛اى فرزندان آدم! اگر پيامبرانى از خود شما به سراغتان بيايند كه آيات مرا براى شما بازگو كنند، از آنها پيروى كنيد؛ كسانى كه پرهيزگارى پيشه كنند و عمل صالح انجام دهند، نه ترسى بر آنهاست و نه اندوهگين مى‌شوند.» ۸ - ياد مرگياد مرگ، زمينه‌ساز انجام دادن عمل صالح از سوى انسان: «وَ أَنْفِقُوا مِنْ ما رَزَقْناكُمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ يَأْتِيَ أَحَدَكُمُ الْمَوْتُ فَيَقُولَ رَبِّ لَوْ لا أَخَّرْتَنِي إِلى أَجَلٍ قَرِيبٍ فَأَصَّدَّقَ وَ أَكُنْ مِنَ الصَّالِحِينَ؛و از آنچه به شما روزى داده‌ايم انفاق كنيد، پيش از آن‌كه مرگ يكى از شما فرا رسد و بگويد: پروردگارا! چرا مرگِ مرا مدّت كمى به تأخير نينداختى تا در راه تو صدقه دهم و از صالحان باشم؟!» مقصود از «اكن من الصّالحين» قرار گرفتن در زمره اهل‌عمل صالح است. ۹ - عناوین مرتبطاصلاح عمل (قرآن)، عوامل اصلاح عمل. ۱۰ - پانویس۱۱ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۲۱، ص۲۶۹، برگرفته از مقاله «زمینه‌های عمل صالح». رده‌های این صفحه : عمل صالح | موضوعات قرآنی
|